Klaas Koopmans 1920-2006

In 2020 is het een eeuw geleden dat de Friese kunstschilder Klaas Koopmans werd geboren. Koopmans was een autodidact, leefde in eerste instantie van zijn werk als huisschilder, maar groeide daarna uit tot een van de belangrijkste kunstschilders van de twintigste eeuw in Fryslân.
Dit boek schetst de ontwikkeling van zijn kunstenaarschap. Vier auteurs gaan vanuit verschillende invalshoeken in op Koopmans' plaats binnen de Friese cultuur, zijn verhouding tot het Friese expressionisme en hoe zijn werk met een psychiatrische achtergrond valt te kwalificeren. Afsluitend is er speciale aandacht voor de brieven van Koopmans in de periodes dat hij opgenomen was in psychiatrische inrichtingen. Dit boek toont met zijn vele illustraties de kracht van Koopmans' werk.

boek Klaas Koopmans 1920-2006

achterkant boek

Klaas Koopmans

Het worden drukke jaren voor het werk van Klaas Koopmans.

De afgelopen tijd is er veelvuldig geëxposeerd met de gestichtstekeningen vanuit Museé Guislain in België.
Op verschillende locaties o.a. in St.Niklaas, Antwerpen of Gent, zijn deze intrigerende portrettekeningen vertoond, vanuit Gent wordt gewerkt om in april 2018 een expositie te starten in Seoel.
In Museum het Dolhuys te Haarlem start november 2017 een groepstentoonstelling met werk van Klaas Koopmans onder de naam “ Een getekende geest” die vervolgens de eerste maanden van 2018 blijft hangen om daarna een vervolg in Fryslân te vinden.
In 2018 zal de expositie “Een getekende geest in Museum Belvedère te zien zijn.
In september 2018 start de expositie “Yn'e Line” de Friese expressionistische schildersclub waar ook Klaas Koopmans deel vanuit maakte, in het Museum Drachten, er zal ook aandacht worden geschonken aan 100 jaar De Ploeg.
Meer exposities staan op de rol voor de komende jaren, we zullen u graag informeren via deze site.

~~~

Klaas Koopmans

Klaas Koopmans is in 1920 in Garyp geboren als eerste kind van een 'verver' met een schildershobby. Hij werd ook huisschilder en kreeg bij zijn vakopleiding decoratief en vrij tekenen.
Nadat Klaas Koopmans de smaak te pakken had gekregen, ontmoette hij Jaap Rusticus tijdens privé teken- en schilderlessen. Een professionele kunstopleiding zat er met alleen lagere school op zak niet in en Klaas Koopmans greep de gelegenheid aan om met Rusticus lessen te gaan volgen bij Herman Dijkstra in Groningen. Daar ontmoetten ze Sjoerd Huizinga, Pier Feddema en Jan van der Bij. De vijf mannen, allen rond de dertig, lagen elkaar zo goed dat ze elkaar buiten de lessen regelmatig ontmoetten om elkaars werk te bespreken. Koopmans exposeerde zijn schilderijen voor het eerst in 1948. De reacties - onder meer 'een rasschilder' - moedigden hem aan.

In 1952 durfden de vijf vrienden als groep met een tentoonstelling naar buiten te treden. Ze noemden zich 'Yn 'e line', wat nogal aanmatigend betekende: 'in het gareel' om het Friese schip van de kunst voort te trekken. In Groningen hadden ze het expressionisme van 'De Ploeg' leren kennen en ook de leden van deze Friese groep kozen de directe beeldtaal van deze stijl. Waren de Ploeg-leden speels en soms baldadig; de leden van Yn 'e line waren ingetogen, ruw, soms zelfs stug, zoals sommige Vlaamse expressionisten tientallen jaren eerder hadden laten zien. Zij waren boerenschilders zonder urbane achtergronden. Klaas Koopmans en zijn maten hoefden het landschap niet meer juichend te ontdekken, ze kenden het door en door en wisten hoe meedogenloos het kon zijn. Hoewel Koopmans wel de tonalist van de groep werd genoemd, was hij vaak de meest poëtische, maar soms ook de stugste; hij leek wel te schilderen met klei.

Hoewel hij het in het seizoen druk in het bedrijf had, kon hij juist dan niet tekenen en schilderen. Hij kon zijn energie niet kwijt, sliep niet, raakte overgeïrriteerd en zo nu en dan zo overspannen dat hij psychiatrische verpleging in Zuidlaren behoefde. In 1949 gebeurde dat al op 28-jarige leeftijd en in 1954 opnieuw. Was de eerste periode als een vakantie ervaren, de tweede maal bleek het regiem streng geworden. Weer vijf jaar later raakte Koopmans in een ernstige crisis en is hij toen meer dan zeven maanden in Franeker verpleegd. In 1964 volgden nog een paar weken.

Met uitzondering van de eerste periode mocht hij in de gestichten niet tekenen. Het behoorde niet tot de therapie, terwijl een van de oorzaken van de overspanning een gevoel van minderwaardigheid was. Hij voelde zich helemaal kunstenaar en bleek huisschilder te zijn. Hij tekende stiekem. Zijn gestichtstekeningen zijn bekend geworden als barmhartige getuigenissen van de zieke en beschadigde mens door een medepatiënt die zich daardoor kon handhaven.

Koopmans, een gelouterde persoonlijkheid, is het schilderen trouw gebleven en hij heeft, nadat hij plamuurmes en verfkwast definitief kon laten rusten, met des te meer ambitie het penseel en houtskool opgepakt. Hij liet geen gelegenheid ongebruikt om te exposeren. Zijn gestichttekeningen die hij sinds 1980 aan de openbaarheid prijs gaf hebben velen, en niet alleen kunstliefhebbers, verrast. Zijn expressionistische landschappen zijn niet minder breed bekend geraakt. Het zijn verrassend dynamische en kleurrijke beelden van Koopmans' alledaagse omgeving. Het zijn expressieve en emotioneel geladen perspectieven van een authentiek waarnemer.

~~~

Klaas Koopmans
'expressie van mens en landschap'

Peter Karstkarel